Η Μαρία Κάλλας, γεννημένη το 1923, μία από τις πιο εμβληματικές και επιδραστικές τραγουδίστριες της όπερας του 20ού αιώνα, έκανε τη δήλωση: «να τραγουδάς είναι έκφραση της ύπαρξής σου, μιας ύπαρξης εν τη γενέσει», αντανακλώντας την βαθιά κατανόησή της για την τέχνη του τραγουδιού ως κάτι περισσότερο από μια τεχνική ικανότητα, αλλά ως έκφραση του εσωτερικού εαυτού. Η καριέρα της διήρκεσε από τη δεκαετία του ’40 μέχρι τη δεκαετία του ’70. Έγινε παγκοσμίως γνωστή ως δραματική σοπράνο λόγω του υπερβατικού της φωνητικού εύρους, της έντονης συναισθηματικής της παρουσίας και της ικανότητάς της να αποδίδει βαθιά τους χαρακτήρες που ενσάρκωνε μέσα από τις ερμηνείες της. Αυτή η ιδέα υπήρξε κεντρική στην προσέγγισή της στην όπερα, όπου συχνά θυσίαζε την τεχνική αρτιότητα για να επιτύχει μεγαλύτερη συναισθηματική έκφραση.
Οι παραστάσεις της, συχνά περιγράφονταν ως «μεταμορφωτικές». Έφερνε μια αίσθηση αμεσότητας στους ρόλους της, κάνοντας κάθε παράσταση μοναδική καθώς επηρεαζόταν από την προσωπική της εξέλιξη εκείνη τη στιγμή. Η ερμηνεία της σε ρόλους όπως η Βιολέτα στη La Traviata ή η Τόσκα στην ομότιτλη όπερα, χαρακτηριζόταν από μια βαθιά συναισθηματική σύνδεση που αντηχούσε στο κοινό, το οποίο πολλές φορές δε θεωρούσε τη φωνή της ως συμβατικά… «όμορφη». Ο Carlo Maria Giulini – μαέστρος της εποχής, είχε χαρακτηριστικά δηλώσει:
Είναι πολύ δύσκολο να μιλήσεις για τη φωνή της Κάλλας. Η φωνή της ήταν ένα πολύ ιδιαίτερο όργανο. Κάτι συμβαίνει με τα έγχορδα όργανα —βιολί, βιόλα, τσέλο— όπου την πρώτη στιγμή που ακούς τον ήχο αυτού του οργάνου, το πρώτο συναίσθημα είναι κάπως περίεργο μερικές φορές. Αλλά μετά από λίγα μόλις λεπτά, όταν συνηθίσεις, όταν γίνεσαι φίλος με αυτό το είδος ήχου, τότε ο ήχος αποκτά μια μαγική ποιότητα. Αυτή ήταν η Κάλλας.
Το ρητό της λοιπόν, αντανακλά την πεποίθηση της Κάλλας ότι το τραγούδι, πάνω απ’ όλα, είναι μια βαθιά προσωπική και εξελισσόμενη έκφραση του εαυτού, η επικοινωνία της αλήθειας αυτού που είσαι εκείνη τη στιγμή και όχι απλά κάτι καλαίσθητο. Η φράση «μια ύπαρξη που γίνεται» υπογραμμίζει την ιδέα ότι αυτή η έκφραση δεν είναι καθόλου στατική. Όπως οι άνθρωποι αναπτύσσονται και αλλάζουν με τον χρόνο, έτσι και ο τρόπος που εκφράζονται μέσα από την τέχνη τους. Εξάλλου, για την Κάλλας, το τραγούδι ήταν ένα συνεχώς εξελισσόμενο ταξίδι, μέσα από το οποίο η καλλιτέχνις κατανοούσε τον εαυτό της. Στην πραγματική τέχνη, κάθε παράσταση οφείλει να είναι και μία εμπειρία ζωής.
Κώστας Μανωλκίδης
Conduit Ensemble 